Wawrzyniec Żuławski, właśc. Jerzy Wawrzyniec Żuławski, ale nigdy nie posługiwał się pierwszym imieniem (ur. 14 lutego 1916, Zakopane – zm. 18 sierpnia 1957, masyw Mont Blanc), taternik, ratownik górski, pisarz, kompozytor i muzykolog, działacz społeczny.
Swoją przygodę ze wspinaczką rozpoczął w roku 1932. Towarzyszyli mu wówczas kuzyn Jacek Żuławski oraz bracia Marek i Juliusz. Na pierwszy spektakularny sukces Wawrzyniec musiał czekać zaledwie dwa lata – wtedy to, razem z Markiem, przeszedł jako pierwszy północno-zachodnią ścianę Żabiego Mnicha. Rok później dopisał na swoje konto przejścia m.in. północno-zachodniej ściany Cubryny, północno-wschodniego filara Mięguszewieckiego Szczytu, północnej ściany Małego Młynarza, wschodniej ściany Łomnicy oraz zimowe wspinaczki na Lodowy Szczyt (z Czarnej Doliny Jaworowej) oraz Cubrynę (ścianą północno-wschodnią). Towarzyszami jego górskich przygód byli tak uznani taternicy jak Jan Sztasel, Zbigniew Korosadowicz, Tadeusz i Stefan Bernadzikiewiczowie, Stanisław Luxemburg, Maciej Zajączkowski.
W 1936 roku po raz pierwszy wyjechał w Alpy, uczestnicząc w wyprawie zorganizowanej przez Klub Wysokogórski. Wyjeżdżał tam jeszcze pięciokrotnie – w 1937, 1938, 1947, 1956 i 1957 roku. Swoje reminiscencje z tych wyjazdów zawarł w książce Wędrówki alpejskie, opublikowanej w 1939 roku, a następnie – w wersji poszerzonej – w roku 1956.
W czasie okupacji Żuławski wspinał się tylko incydentalnie, dokonując jednak w roku 1943 pierwszego powtórzenia drogi Orłowskiego na Galerii Gankowej. Było to zarazem pierwsze przejście całości tej drogi za jednym razem. Zaangażował się w tym czasie w działalność konspiracyjną i jako żołnierz AK wziął udział w powstaniu warszawskim.
Po zakończeniu wojny ponownie oddał się taternictwu. W towarzystwie Tadeusza Orłowskiego dokonał wielu wartościowych przejść, m.in.: środkowym filarem północnej ściany Pośredniego Mieguszowieckiego Szczytu (1948), lewą stroną północnej ściany Wyżniego Żabiego Szczytu (1948), zachodnim filarem Spadowej Kopy (1949), północno-wschodnią ścianą Kapałkowej Strażnicy (1952). Towarzyszem jego tatrzańskich wspinaczek był również Arno Puškaš, z którym w 1953 roku pokonał środek wschodniej ściany Lodowego Szczytu.
Trudny do przecenienia jest wkład Wawrzyńca Żuławskiego w rozwój polskiego taternictwa i alpinizmu. Jeszcze przed drugą wojną angażował się w prace Koła Wysokogórskiego przy Oddziale Warszawskim Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. W latach 1954-1956 był przewodniczącym Sekcji Alpinizmu Zarządu Głównego PTTK oraz Głównego Komitetu Kultury Fizycznej. Walnie przyczynił się także do reaktywacji w roku 1956 Klubu Wysokogórskiego. Był także członkiem Zarządu Głównego PTTK. W uznaniu jego zasług przyznano mu pośmiertnie honorowe członkostwo Klubu Wysokogórskiego.
Chociaż nigdy nie należał do Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, w pamięci sobie współczesnych zapisał się jako ofiarny ratownik górski. Potwierdzeniem jego umiejętności i zaangażowania był fakt, że powierzono mu kierownictwo wielu trudnych wypraw ratunkowych. Znamienny jest fakt, iż używane przez ratowników GOPR stacjonarne radiostacje nazywane zostały przez ich konstruktora „Wawa”.
Jedną z życiowych pasji Wawrzyńca Żuławskiego była muzyka, z którą związał także swoje życie zawodowe jako profesor Wyższej Szkoły Muzycznej w Łodzi (1945-1949) i Warszawie oraz krytyk muzyczny. Znane są również jego kompozycje, zwłaszcza te, które wiążą się tematyką górską:
Kwintet fortepianowy,
Wierchowe nuty,
Pójdziemy w góry, w góry, przyjacielu.
Prawdziwy rozgłos przyniosły mu jednak książki. Oprócz wspomnianych już
Wędrówek alpejskich opublikował m.in.
Niebieski krzyż (1946),
Sygnały ze skalnych ścian (1954) oraz
Tragedie tatrzańskie (1956). Zwłaszcza ta ostatnia książka doczekała się wielu wznowień i weszła do kanonu literatury tatrzańskiej. Żuławski jest także autorem artykułów teoretycznych publikowanych na łamach czasopism.
Materialnymi dowodami pamięci o Wawrzyńcu Żuławskim są trzy tablice pamiątkowe: na cmentarzu w Chamonix, na Tatrzańskim Cmentarzu Symbolicznym pod Osterwą oraz na domu na rogu ulic Mochnackiej i Marszałkowskiej w Warszawie, gdzie mieszkał.
Więcej o Wawrzyńcu Żuławskim w Górach, nr 9 (160) wrzesień 2007 r.
(kg)
