Graniówka Niżnych Tatr

Prawie każdy pieszy turysta zna już ich najwyższy szczyt - Ďumbier (2043 m), a miłośnicy białego szaleństwa z pewnością rozpoznają położony nieopodal masyw Chopka (2024 m), na którego stokach znajduje się jeden z największych w tej części Europy ośrodków narciarskich.

Niżne Tatry jednak to nie tylko ich zachodnia „Ďumbierska” część, na której halach i ostrych zboczach można obserwować stada nieśmiałych kozic tatrzańskich. To także zdecydowanie bardziej dziewicze i niezagospodarowane Kráľovohoľskie Tatry, które ciągną się na wschód od przełęczy Čertovica i które upodobał sobie niedźwiedź brunatny - symbol parku narodowego Niżne Tatry. Bogactwo fauny całego masywu uzupełniają też rzadko wychodzące ponad piętro kosodrzewiny rysie i wilki oraz krążące nad głowami orły i sokoły. Na obszarze całego pasma znajduje się około tysiąca kilometrów znakowanych tras turystycznych, ale to biegnący głównym grzbietem czerwony szlak, popularnie zwany przez Słowaków „hrebeňovkou”, jest najbardziej znaczącą i najciekawszą trasą w tym rejonie. Długość całego szlaku (licząc od Telgártu po Donovaly) wynosi prawie 90 km (z czego 43 kilometry to podejście, a pozostałe 47 zejście) i pokrywa się z odcinkiem 750*-kilometrowego Szlaku Bohaterów Słowackiego Powstania Narodowego (słow. Cesta hrdinov SNP), który z kolei jest częścią europejskiego długodystansowego szlaku E8 liczącego 4390 km*. Mimo iż trasa biegnie na średniej wysokości 1500 - 2000 m n.p.m., to różnica wzniesień wynosi aż 10455 metrów. Większość turystów podejmujących wyzwanie zaczyna wędrówkę w Telgárcie i pokonuje cały grzbiet w 5 dni. Oczywiście są tacy, którzy przechodzą szlak w 3 - 4 dni, a nawet szaleńcy, którzy potrafią przejść całą graniówkę w 16 godzin (!). W zimie przejście jest o wiele cięższe, ale wcale nie niemożliwe, choć przy zmiennej pogodzie może okazać się, że - oprócz skiturów - potrzebne będą także rakiety śnieżne i raki. Poniżej tradycyjny harmonogram przejścia hrebeňovki oraz mnóstwo innych przydatnych na szlaku informacji.

* różne źródła podają różne długości tych szlaków

DZIEŃ PIERWSZY: TELGÁRT - KRÁĽOVA HOĽA - ANDREJCOVÁ

Czas przejścia: 7-8 h

Mapa: VKÚ nr 123 Nízke Tatry - Kráľova hoľa

Nocleg: útulňa Andrejcová

Odwrót: możliwość ucieczki ze szlaku na Ždiarskim sedle - niebieskim szlakiem (1:35 h) do Pohorelej oraz z Andrejcovej (do Pohorelej) - najpierw żółtym (0:20 min.), a następnie niebieskim (1:05 h)

Wyjście na główny grzbiet zaczyna się w pobliżu stacji kolejowej w Telgárcie (881 m). Po około 3 godzinach forsownego podejścia dojdziemy na Kráľovą hoľę (1946 m), na której szczycie stoi wysoki, widoczny już z daleka maszt nadajnika stacji przekaźnikowej TV. W budynku stacji znajduje się pomieszczenie, w którym można przeczekać złą pogodę (która zdarza się dość często w tym rejonie), a w nagłym wypadku nawet przenocować i/lub wezwać pomoc. Najbliższe źródło wody znajduje się godzinę wcześniej na wysokości 1625 m (źródło potoku Zubrovica), więc warto pamiętać o zaopatrzeniu się wcześniej w kilka litrów H2O (następne źródło dopiero na Andrejcovej). Od Kráľovej hoľi szlak wiedzie trawiastą granią z rozrzuconymi po niej licznymi głazami na Orlovą (1840 m) i dalej, przez łąki i gęste krzewy kosodrzewiny, na wierzchołek Bartkovej (1790 m), po czym przechodzi przez wysoką trawę do Ždiarskiego sedla (1473 m). Z przełęczy ścieżka pnie się w górę przez las na Andrejcovą (1519 m), gdzie po prawej stronie zobaczymy całkiem spory, drewniany schron turystyczny.

DZIEŃ DRUGI: ANDREJCOVÁ - ÚTULŇA RAMŽA

Czas przejścia: 6-7 h

Mapa: VKÚ nr 123 Nízke Tatry - Kráľova hoľa

Nocleg: útulňa Ramža

Odwrót: niebieskim szlakiem z sedla Priehybka (1:35 h) i żółtym z Priehyby do Heľpy (1:00 h); niebieskim między Kolesárovą a Oravcovą do Závadki (2:25 h) i zielonym spod Homôľki do Polomki (2:25 h) (wszystkie po południowych stokach grzbietu)

UWAGA: wichura, która w listopadzie 2004 roku zmiotła z powierzchi ziemi ogromną część lasów Wysokich Tatr, zawitała również w tej części Słowacji zostawiając po sobie mnóstwo wiatrowałów. Mimo iż od jej czasu minęło już ponad sześć lat, na kilku odcinkach wciąż leży sporo powalonych drzew, które utrudniają przejście, a w niektórych miejscach również orientację na szlaku.

Od utulni Andrejcovej szlak wychodzi na Heľpiansky vrch (1586 m), skąd biegnie dalej do przełęczy Priehybka (1468 m). Tutaj czeka nas strome podejście na Veľką Vápenicę (1691 m) i równie wymagające zejście na przełęcz Priehyba (1189 m), gdzie można uzupełnić zapasy wody (strumień znajduje się nieopodal na żółtym szlaku na północny zachód od przełęczy). Kolejny odcinek to wspinaczka po stromej, zniszczonej wichurą (patrz wyżej) części szlaku na Kolesárovą (1507 m), gdzie, po łatwiejszym odcinku, wejdziemy w gęsty las kosodrzewiny. Tą ścieżką dotrzemy na Oravcovą (1544 m), a z niej, przez łąki i kosodrzewinę, na Zadną hoľę (1619 m). Dalej czeka na nas Homôľka (1659 m) i Havrania polana, za którą szlak po raz kolejny wchodzi do lasu, i, po pewnym czasie, łączy się z leśną drogą. Gdy ścieżka wychodzi z lasu w strefę powalonych drzew, trzeba uważać, żeby nie zgubić szlaku: leśna droga skręca tutaj w lewo, podczas gdy słabo oznaczony szlak pnie się wąską ścieżką w prawo. Po kolejnej godzinie powinniśmy znaleźć się na Poľanie Ramža, gdzie 50 metrów w prawo od tabliczki oznaczeniowej stoi utulnia.

DZIEŃ TRZECI: RAMŽA - ČERTOVICA - CHATA M.R. ŠTEFANIKA

Czas przejścia: 6-7 h

Mapa: VKÚ nr 123 Nízke Tatry - Kráľova hoľa, VKÚ nr 122 Nízke Tatry - Chopok

Nocleg: Štefanikova chata pod Ďumbierom

Odwrót: na północ z Bacúšskiego sedla do Vyšnej Bocy niebieskim szlakiem (1:15 h) lub autobusem z Čertovicy do cywilizacji

Z Ramžy trasa wiedzie do przełęczy Bacúšskiej (1319 m), a następnie do sedla za Lenivou (1378 m). Przejście tego odcinka utrudniają miejscami powalone drzewa, które trzeba przekraczać, obchodzić, a czasem nawet przepełznąć pod nimi. Z przełęczy za Lenivou aż po Čertovicę (1238 m) prowadzi już szutrowa droga. Przez Čertovicę, która oddziela Ďumbierske Tatry od Kráľovohoľskich, przebiega asfaltowa szosa z Pobrezovej do Kráľovej Lehoty. Można tu złapać autobus do Liptovskiego Hrádku lub Brezna, a w razie potrzeby rozbić namiot za zajazdem. Na miejscu jest także kilka chat i hoteli (żadnych sklepów), w których można coś zjeść i nabrać sił na dalszą drogę. Z Čertovicy szlak wychodzi stromo na Lajštroch (1602 m), skąd rozpościerają się piękne widoki na pobliskie doliny. Przez Kumštové sedlo (1548 m) droga prowadzi dalej pagórkowatym i porośniętym krzewami kosodrzewiny grzbietem. Za przełęczą miniemy Pánską hoľę (1635 m), a z niej wyjdziemy prosto na masyw Králički, za którym zaczyna się kręte zejście na „Štefánikovą” (1749 m).

DZIEŃ CZWARTY: CHATA M.R. ŠTEFANIKA - CHOPOK - ÚTULŇA ĎURKOVÁ

Czas przejścia: 6-7 h

Mapa: VKÚ nr 122 Nízke Tatry - Chopok

Nocleg: Útulňa Ďurková

Odwrót: ze Štefanički zielonym szlakiem na Trangoškę (1:15 h), żółtym z Chopka na Kosodrevinę (1:30 h), a potem wyciągiem krzesełkowym na Srdiečko; żółtym z sedla Poľana do Doliny Demänovskiej (1:45 h)

Ze schroniska trawersem po zboczach Ďumbiera (2043 m) na przełęcz Krúpovą (1921 m), skąd można wyjść na najwyższy szczyt Niżnych Tatr (ze względu na zniszczenia spowodowane erozją bezpośrednia droga z Chaty Štefanika na Ďumbier otwarta jest wyłącznie w okresie, gdy szlak pokryty jest warstwą śniegu). Dalej „brukowanym” chodnikiem na Chopok (2023 m), pod którym stoi schronisko Kamenná chata. Stąd, przez Ďereše (2003 m), na przełęcz Poľana (1837 m). Za szczytem Poľany (1889m) szlak skręca w lewo na Krížske sedlo (1774 m), a na Kotliskách (1936 m), gdzie patrząc na południe widać spektakularne lawinowe żleby Skalki (1980 m), ponownie odbija w prawo. Stąd już stosunkowo niedaleko na Chabenec (1955 m), za którym znajduje się sedlo Ďurkovej. Trochę poniżej przełęczy stoi kolejna utulnia - „Ďurková”.

DZIEŃ PIĄTY: ÚTULŇA ĎURKOVÁ - VEĽKÁ CHOCHUĽA - DONOVALY

Czas przejścia: 8-9 h

Mapa: VKÚ nr 122 Nízke Tatry - Chopok, VKÚ nr 100 Okolie Banskej Bystrice - Donovaly

Nocleg: w Donovalach znajduje się całe mnóstwo hoteli, pensjonatów i prywatnych kwater

Odwrót: niebieskim za Zamostską hoľą do Magurki (1:45 h), żółtym z sedla pod Skalkou do Liptovskiej Lúžny (1:30 h), na północ z Hiadeľskiego sedla do Korytnicy (1:00 h niebieskim szlakiem)

Ostatni, prawdopodobnie najcięższy odcinek hrebeňovki (zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt, że to już piąty dzień marszu): najpierw strome 300-metrowe podejście z powrotem na grzbiet, a potem na szczyt Ďurkovej (1749 m). Dalej stylem „góra-dół, góra-dół” przez Zamostską (1612 m), Latiborską (1643 m) i Veľką hoľę (1639 m) do sedla pod Skalkou (1476 m), a następnie po porośniętych kosodrzewiną zboczach Skalki (1549 m) na Veľką Chochuľę (1753 m). Kolejne dwa szczyty to: Malá Chochuľa (1718 m) i Prašivá (1651 m), za którą szlak schodzi stromo do Hiadeľskiego sedla (1099 m) będącego oficjalną granicą Niżnych Tatr. Na przełęczy stoi postawiony trzy lata temu schron, a kilkanaście metrów poniżej niego znajduje się jedyne (między utulnią Ďurkovą a Donovalami) źródło wody. Hiadeľske sedlo to jednak nie koniec graniówki - szlak wiedzie dalej przez Kozí chrbát (1330 m) do przełęczy Hadlanka, a następnie przez łąki na wierzchołek Kečki (1225 m), skąd już tylko godzina do najbliższego baru w Donovalach!

INFORMACJE PRAKTYCZNE

DOJAZD

map24.interia.pl - planowanie trasy samochodem

cp.sk - połączenia kolejowe i autobusowe na Słowacji

rozklad-pkp.pl - rozkład jazdy pociągów PKP

WARUNKI POGODOWE

shmu.sk - prognoza pogody

kamennachata.sk/sk/pocasie - aktualne warunki na Chopku

laviny.sk - lawinowy serwis informacyjny

hzs.sk - strona górskiego pogotowia ratunkowego (słow. Horská zachranná služba)

NOCLEGI

Utulnie na: Andrejcovej, Ramžy i Hiadeľskim sedle oraz pomieszczenie w budynku stacji przekaźnikowej TV na Kráľovej hoľi to bezpłatne (i niezagospodarowane) schrony; biwakowanie (1-2 noce) dozwolone jest na przełęczach przy każdej z wymienionych utulni, przy Ďurkovej, oraz na przełęczach: Priehyba i Čertovica (za budynkiem zajazdu). Również przy schronisku rozbicie namiotu nie powinno być problemem. Ogniska można rozpalać tylko w wyznaczonych miejscach przy utulniach używając do tego wyłącznie suchych gałęzi.

Útulňa Andrejcová - 25 miejsc noclegowych (śpiwór i karimata niezbędne), źródło wody pitnej przy chacie

Útulňa Ramža - 30 miejsc noclegowych (śpiwór i karimata niezbędne), źródło 5 minut od chaty (trzeba wrócić na szlak, przejść nim trochę dalej i skręcić w prawo przy ledwo widocznym znaku „voda”)

Štefanikova chata pod Ďumbierom - całoroczne schronisko turystyczne ze świetną atmosferą, możliwość wezwania pomocy, toaleta, ciepły prysznic; smaczne, pożywne dania - nie przegapcie specjalności kuchni - zupy soczewicowej! (słow. šošovicová polievka)
tel. (+421) 48 619 51 20, tel. kom. (+421) 90 497 84 39
www.chatamrs.sk
cena noclegu: 14 € (ze śniadaniem)

Kamenná chata pod Chopkom - całoroczne schronisko z restauracją, 22 łóżka, wychodek, brak wody pitnej (możliwość zakupu)
tel. (+421) 48 617 00 39
www.kamennachata.sk
cena noclegu: 10 €, 12.40 € (ze śniadaniem)

Útulňa Ďurková pod Chabencom - całoroczne schronisko, ciepła strawa, możliwość wezwania pomocy, źródło kilka minut od chaty
tel. kom. (+421) 91 809 15 89
cena noclegu: 5 € (z własnym śpiworem)

Hiadeľske sedlo - 5 miejsc noclegowych na poddaszu, źródło wody pitnej (kilka minut na południe od przełęczy)

NA CO UWAŻAĆ

Największy drapieżnik parku - niedźwiedź brunatny występuje tu w dość dużej liczbie. Mimo to, na głównej grani pojawia się bardzo rzadko, zamieszkując głównie niższe części Niżnych Tatr. Dlatego najlepiej robić wszystko, żeby go omijać: nie schodzić z wyznaczonych szlaków i, jeśli śpimy w namiocie, trzymać jedzenie z dala (200 metrów) od obozowiska.
Na trasie należy również uważać na zapasy wody - szlak wiedzie główną granią, gdzie nie spływają żadne potoki, a źródła wody pitnej znajdują się w odległości kilku godzin marszu od siebie.