Od jakiegoś czasu najciekawsze przewodniki wydawane są w kilku wersjach językowych (w jęz. włoskim, niemieckim i angielskim).
Tre Cime, a zwłaszcza ich północne ściany, to dla wspinaczy chyba najbardziej znane widoki z Dolomitów. Drogi poprowadzone na ścianach Cima Grande, Cima Ovest czy Cima Piccola były kamieniami milowymi w rozwoju wspinaczki skalnej w Dolomitach, a nazwiska P. Preussa, E. Comiciego, R. Cassina czy braci Dimai, znajdziemy w każdym opracowaniu dotyczącym historii alpinizmu. Niektóre drogi na Tre Cime dostępne są dla średnio zaawansowanych wspinaczy, wiele jednak z tych najbardziej spektakularnych wymaga ponadprzeciętnych umiejętności. Schematy i opisy najpopularniejszych linii dostępne są w opracowaniach przedstawiających wybór najciekawszych dróg w Dolomitach, niektóre publikowane były na stronach internetowych (m.in. drogi Christopha Hainza czy Alexa Hubera). W Polsce dostępna była też minimonografia Tre Cime, autorstwa słowackiego wspinacza Milana Pačko, wydana w 1993 w niewielkim nakładzie przez wydawnictwo SLZA z Popradu, chociaż schematy w niej opublikowane pozostawiały wiele do życzenia. Jednak część dróg – zwłaszcza tych powstałych w ostatnich latach, a także otwartych na początku lat 90. XX w. przez słynnego Franza Kneža – nie doczekała się do tej pory porządnego opracowania przewodnikowego.
Opracowanie monografii wspinaczkowej masywu Tre Cime było z pewnością zadaniem niełatwym. Wymagało nie tylko dotarcia do informacji o wcześniejszych przejściach i nie zawsze dostępnych schematów, ale także zweryfikowania przebiegu niektórych dróg w rzeczywistości. Tego wyzwania podjęli się dwaj wspinacze – Erik Švab (Słoweniec mieszkający na stałe w Trieście) i Giovanni Renzi – którzy wspólnie lub z innymi partnerami przeszli kilkadziesiąt dróg w masywie Tre Cime. Część z nich pokonali podczas prac nad przewodnikiem, dokonując m.in. pierwszego powtórzenia owianych tajemnicą dróg autorstwa Franza Kneza –
Killer (VIII+/IX-) i
Vrata Modrosti (VII+) na Cima Piccolissima, pierwszego powtórzenia drogi Dušana „Stoupy” Janaka
Specchio di Monica (VIII) i pierwszego przejścia klasycznego drogi Mazzetta (VIII+) na Cima Piccolissima. Lista współpracowników i konsultantów liczy aż 25 nazwisk.
Podobnie jak w pozostałych przewodnikach wydawnictwa Versante Sud także i w tym, poza schematami dróg, znajdziemy wiele interesujących materiałów. Najciekawsze są biografie wspinaczy, którzy przyczynili się do rozwoju modernistycznego wspinania w masywie Tre Cime: Franza Kneza, Christopha Heinza i Alexa Hubera. Oczywiście nie mogło też zabraknąć kalendarium historii wspinania w rejonie.
We wszystkich „górskich” przewodnikach sygnowanych przez Versante Sud ocena trudności, powagi i asekuracji dróg podana jest wg tego samego systemu, który warto przybliżyć czytelnikom GÓR. Powagę drogi charakteryzuje rzymska cyfra (od I do VII). Większość dróg na Tre Cime mieści się w przedziale II-IV, jedynie dwie linie na północnej ścianie Cima Grande otrzymały wycenę V: modernistyczna hakówka z 2005 r.
Au milieu de nulle part (550 m, V+, A4+) i
Droga Pamięci Claudio Barbiera autorstwa braci Coubal z lat 1988-89 (600 m, VIII+/IX-), uchodząca za najpoważniejszą klasyczną wspinaczkę w rejonie Tre Cime.
Charakter asekuracji określono osobno dla dróg sportowych, ubezpieczonych spitami (S) i dróg z asekuracją tradycyjną (R). S1 oznacza drogę o skałkowym charakterze, z odległościami pomiędzy przelotami ok. 3-4 metry (np.
Gelbe Mauer, 7a+ na Cima Piccola), na drodze opisanej jako S4 napotkamy run-outy przekraczające 7 metrów, gdzie odpadnięcie może mieć poważne skutki. Podobnie na drogach „tradycyjnych” – R2 oznaczać będzie komfortową asekurację, w tym liczne stałe haki, ze względnie bezpiecznymi kilkumetrowymi lotami. R5 i R6 to drogi „śmiertelne” z bardzo wymagającą lub wręcz niemożliwą asekuracją w trudnościach.
Drogi z mieszaną asekuracją określono jako RS z odpowiednim numerkiem. Do najpoważniejszych pod względem asekuracji linii w masywie Tre Cime należą wspomniana wyżej droga pamięci Claudio Barbiera (R4) i
Killer na Cima Piccolissima (R4).
Kilka dróg określonych jest też jako RS4 (
Droga Pamięci Jeana Couzy,
Das Phantom der Zinne i
Robinson Cruzoe). Ostatni element charakterystyki to wycena trudności drogi, równolegle w skali UIAA i francuskiej.
Warto zwrócić uwagę, że od jakiegoś czasu stosuje się w Alpach (ale także np. na Frankenjurze) trochę inny niż w Polsce przelicznik ze skali UIAA na francuską: VII to 6b, VII+ – 6b+, VII+/VIII- – 6c, VIII+/IX- – 7b i IX- – 7b+.
Zweryfikowano też trudności kilku popularnych dróg, w tym diretissimy Hasse-Brandler na Cima Grande (z VIII na VIII+), drogi Cassina na Cima Ovest (z VIII- na VIII) i sąsiedniego
Filara Wiewiórek (
Spigolo Scoiattoli) – z VIII-/VIII aż na VIII+/IX-. Przy wielu ciekawszych i trudniejszych liniach znajdziemy też osobisty komentarz autorów przewodnika.
W sumie w przewodniku opisano 114 dróg, przebieg wszystkich zaznaczony jest na świetnej jakości fotografiach. Dla większości z nich, w tym wszystkich trudniejszych linii klasycznych, dołączono rysunki ze schematami. Niestety, części schematów nie umieszczono bezpośrednio przy opisie dróg, znalezienie niektórych z nich wymaga przewertowania kilkunastu stron. Całość uzupełniają naprawdę piękne zdjęcia ze wspinaczek na Tre Cime. Część z nich pochodzi z archiwum autorów, a część dokumentuje przełomowe wydarzenia – np. pierwsze klasyczne
przejścia dróg
Camillotto Pellisier (8a+) i
Drogi Pamięci Jeana Couzy (8a+) przez Mauro „Bubu” Bole, solowe zimowe przejście
Saskiej Diretissimy na Cima Grande przez Christopha Hainza, czy Alexa Hubera na najtrudniejszych drogach rejonu:
Bellavista (8c) i
Pan Aroma (8c).
Podsumowując,
Tre Cime to obowiązkowy przewodnik dla każdego górskiego wspinacza z ambicjami. Rejon ten to nie tylko znane drogi należące do kanonu dolomitowych wspinaczek, od
drogi Preussa (V) na Cima Piccolissima, przez
Żółty Filar (
Spigolo Giallo, VI+) na Cima Piccola, na drogach
Comici-Dimai (Cima Grande, VII) i
Cassin-Ratti (Cima Ovest, VIII) kończąc. Znajdziemy tu dziesiątki wspinaczek w każdym stopniu trudności – od czysto „sportowych”:
Gelbe Mauer (7a+),
Da Corte Vecchino Aldo-Nobile (7c+),
AKUT (8a), po ekstremy spod znaku 8a+ – 8c. Poszukiwacze przygody znajdą tu moralne drogi Franza Kneža (od VII+ do IX-), Christopha Heinza i Kurta Astnera (w tym słynny
Das Phantom der Zinne IX+,
Alpenliebe IX,
Ötzi trifft Yeti VIII+), drogi Czechów – braci Coubal, braci Pačko i Dušana „Stoupy” Janaka (m.in.
Yellowstone VIII-,
Specchio di Monica VIII,
Robinson Cruzoe VIII+/IX-).
Dla wspinaczy żądnych sławy autorzy przewodnika sporządzili listę wyzwań na przyszłość. Niektóre drogi ciągle czekają na pierwsze przejścia klasyczne, m.in.:
Orgler na Cima Piccola,
Droga Hiszpańska i
Abram-Schrott na Cima Grande czy przejście przez środek „dachu świata” na Cima Ovest (Baur-Rudolph). Jeszcze więcej linii czeka na pierwsze powtórzenie. Może zatem któryś z naszych topowych wspinaczy spróbuje zapisać się w historii wspinania na Tre Cime.
Miłosz Jodłowski
Tre Cime. Classic and modern routes
Erik Švab,
Giovanni Renzi
Wyd. I. Versante Sud, ss. 196.
GÓRY, nr 10 (185) październik 2009.
