Kurtki puchowe

W dosyć krótkiej historii odzieży outdoorowej puch cieszy się niesłabnącą popularnością. Podczas gdy inne surowce i materiały bezpowrotnie odeszły do lamusa lub przynajmniej na długi czas stały się passé, puch w dobrej kondycji nie tylko przetrwał dziejowe zawieruchy związane z naszą bezkrytyczną fascynacją sztucznymi tworzywami, ale wyszedł z tej batalii wyraźnie wzmocniony – na co wskazuje coraz większe zainteresowanie wypełnianą nim odzieżą. Można stwierdzić, że przeżywa on swoją drugą, tym razem znacznie barwniejszą młodość.

JEGO WYSOKOŚĆ PUCH
Jakieś trzy eony temu prawdziwego człowieka gór poznawało się po rzadkiej brodzie, zlepionych włosach i długiej puchowej kurtce, koniecznie w czerwonym kolorze. Od tych zamierzchłych czasów zmieniło się niemal wszystko: brody zgęstniały, włosy zalśniły blaskiem specjalistycznych kosmetyków, a puchowe kurtki… No cóż, wśród outdoorowców nieprzerwanie stanowią pożądane dobro, jednak paleta barw i krojów bez porównania zyskała na śmiałości.

Pod względem izolacji termicznej oraz możliwości kompresowania naturalny puch stanowi nadal niedościgły wzorzec dla ocieplin tworzonych przez człowieka. Spotykany często neologizm, czyli „puch syntetyczny”, najlepiej świadczy o tym, że naturalna ocieplina jest punktem odniesienia, do którego próbuje się porównywać produkty sztuczne. Co wynika z tego porównania? Że wyroby z wysokiej jakości puchu gęsiego są niemal dwukrotnie cieplejsze od syntetycznych odpowiedników o tej samej wadze. Tak przynajmniej twierdzi Wojciech Kłapcia, ekspert od wyrobów puchowych, nie mamy więc powodów, by w to wątpić. Tym bardziej że nawet nikłe doświadczenie w użytkowaniu odzieży puchowej pozwala osobiście potwierdzić to spostrzeżenie.

Zalety, o których mowa, są zasługą niezwykłej sprężystości puchu oraz jego unikalnej budowy, pozwalającej „uwięzić” w strukturze ociepliny znacznie więcej powietrza, niż ma to miejsce w wypadku syntetycznych odpowiedników. Sprężystość puchu sprawia też, że aby osiągnąć ten sam efekt izolacji termicznej, do wypełnienia potrzeba znacznie mniej naturalnego surowca. „Można zaryzykować stwierdzenie, że każdy outdoorowy produkt wypełniony puchem będzie dwukrotnie lżejszy od swojego syntetycznego odpowiednika. Dotyczy to oczywiście puchu wysokiej jakości” – precyzuje Wojciech Kłapcia. Również możliwości kompresji odzieży w znacznej mierze zależą od sprężystości wypełnienia, nic więc dziwnego, że w przypadku produktów z puchu są one o wiele większe – w przybliżeniu o 1/3 – od odpowiedników z wypełnieniem syntetycznym.

Dlatego też pojęciem fill power, oznaczającym siłę sprężystości puchu, przyjęło się określać jego jakość – w uproszczeniu, im wyższa wartość fill power wyrażona w jednostkach cuin (cubic inch – cal sześcienny, jednostka pojemności w systemie imperialnym), tym wyższej jakości surowiec. W kurtkach lub śpiworach stosowany jest puch o wartości fill power od 500 do nawet 900 cuin (ten ostatni niezmiernie rzadko, stawia bowiem wysokie wymagania technologiczne), natomiast fill power ociepliny syntetycznej można przyrównać do puchu gęsiego o parametrze niespełna 600 cuin.

OGRANICZENIA
Jeśli puch jest taki świetny, po co szukać alternatywy w wyrobach syntetycznych?  Odpowiedź na to pytanie znajdziecie w naszym zestawieniu kurtek z ociepliną typu primaloft, w GÓRACH nr 248. Wiem, nikomu się nie chce sięgnąć na półkę ;), dlatego w skrócie przypomnę, że puch ma pewne ograniczenia, które w outdoorowym zastosowaniu mogą rodzić problemy. Na przykład po całkowitym namoknięciu traci swój „loft” i przestaje izolować praktycznie w ogóle. Na dodatek po wypraniu produkty z nim bardzo trudno odzyskują właściwości, ponieważ ma tendencję do sklejania się – aby uzyskał swoją pierwotną sprężystość, należy go dokładnie roztrzepać.

Naturalny puch jest też surowcem sprawiającym problemy technologiczne, ponieważ stabilne rozmieszczenie go w komorach wymaga przemyślanej konstrukcji kurtki, a w rozwiązaniach wykorzystujących tak zwane komory X – czyli popularne pikowanie „na wylot” – dochodzi do dużych strat ciepła w miejscach przeszyć, ponieważ znajdują się tam tylko dwie warstwy tkaniny.

KONSTRUKCJE I MATERIAŁY

Zalety puchu można w pełni wykorzystać pod warunkiem, że kurtki będą posiadały odpowiednią konstrukcję oraz uszyte zostaną z właściwych materiałów. W przypadku konstrukcji chodzi przede wszystkim o budowę komór (od komór pikowanych typu X, gdzie materiał zewnętrzny styka się z wewnętrznym, po komory H, V lub Z, w których warstwy te są rozdzielone), natomiast zastosowane materiały powinny zabezpieczać ocieplinę zarówno przed wilgocią pochodzącą z zewnątrz, jak i z wewnątrz, czyli od potu – muszą więc być nieprzemakalne, oddychające i puchoszczelne.

Ważne jest również to, że puch powinien mieć możliwość optymalnego rozprężenia, a konstrukcja i materiały nie mogą tego w żadnym stopniu ograniczać. Co to oznacza? Zbyt mała objętość komór w stosunku do ilości użytej ociepliny zmniejszy właściwości termoizolacyjne, zwiększając za to ciężar kurtki i jej objętość po spakowaniu. Puchu w komorach nie może być też za mało, ponieważ będzie miał tendencję do przemieszczania się, skutkiem czego powstaną strefy słabo izolowane. Mało kto wie, że w przypadku puchu o największej rozprężności ważna jest nawet gramatura materiału – zbyt duży ciężar tkaniny będzie „uciskał” puch, nie pozwalając w pełni
wykorzystać jego właściwości.

Warto jednak pamiętać, że konstrukcje i materiały powinny być dostosowane do przeznaczenia odzieży. Dobrze wiemy, że kurtka, w której zamierzamy komfortowo spędzać długie godziny na tęgim mrozie, i to często w statycznych pozycjach, na pewno powinna posiadać inną konstrukcję niż produkty stosowane jako dodatkowa warstwa termiczna w mroźne dni lub odzież zewnętrzna podczas w miarę sprzyjającej aury. W takich sytuacjach kurtki, zwane też swetrami puchowymi, nie mogą być zbyt grube, by wygodnie mieściły się pod zewnętrzną warstwą ubrania i zajmowały jak najmniej miejsca po spakowaniu, często stanowią bowiem opcję zapasową, noszoną w plecakach „na wszelki wypadek”. Przeznaczenie odzieży puchowej ma również wpływ na rodzaj materiału zastosowanego jako warstwa wierzchnia kurtki. W większości produktów będą to lekkie tkaniny z poliestru lub poliamidu (nylonu) o gęstym splocie, z impregnacją DWR (na przykład Pertex Quantum). Rzadziej są to laminaty z membraną, ponieważ w ich przypadku może pojawić się zjawisko kondensacji pary wodnej po wewnętrznej stronie materiału, która będzie następnie kumulowała się w puchu. Najlepiej stosować oddzielnie warstwę termiczną i zewnętrzną kurtkę membranową, skutecznie chroniącą przed deszczem, śniegiem i wiatrem.

RODZAJE PUCHU
Ze względów technologicznych – i oczywiście  również ekonomicznych – puch mieszany jest z pierzem. Puch jest lżejszy i umożliwia lepszą kompresję, ale przede wszystkim jest bez porównania bardziej sprężysty niż pozostałe części piór, posiada więc lepsze właściwości termoizolacyjne. Niewielka domieszka pierza zwiększa jednak jego trwałość. Na metce odzieżowej powinna znajdować się informacja podająca stosunek puchu do pierza, na przykład
90/10 lub 80/20 – w tym ostatnim przypadku oznacza to mieszankę składającą się z 80% puchu i 20% pierza.

Kolejną wartą uwagi kwestią jest rodzaj puchu: gęsi czy kaczy? Puch z gęsi posiada lepsze właściwości termoizolacyjne i możliwości kompresji od kaczego, którego sprężystość zazwyczaj nie przekracza 600 cuin. Jednak parametr sprężystości puchu kaczego w mieszance z gęsim może osiągać wartość 700 cuin, czyli całkiem nieźle, biorąc pod uwagę oczekiwania większości użytkowników. Słabe parametry izolacyjne puchu w wilgotnych warunkach skłoniły technologów do szukania rozwiązań pozwalają cych na wyeliminowanie lub przynajmniej zminimalizowanie tej wady. W efekcie pojawił się na rynku puch impregnowany oraz ociepliny hybrydowe. W puchu impregnowanym, czyli hydrofobowym, każda najdrobniejsza część naturalnego surowca powleczona jest środkiem DWR (durable water repelent), ograniczającym namakanie i przyspieszającym schnięcie. Efektem ubocznym impregnowania jest również zwiększona sprężystość puchu.

Natomiast ociepliny hybrydowe łączą zalety włókien syntetycznych z naturalnym puchem. Większość tego typu konstrukcji wykorzystuje syntetyczną włókninę jako dodatkową warstwę, która minimalizuje utratę właściwości izolacyjnych puchu w przypadku namoknięcia, ogranicza efekt mostków termicznych w miejscach pikowania odzieży na wylot oraz dodatkowo stabilizuje puch w komorach. Inną koncepcję ociepliny hybrydowej prezentuje marka PrimaLoft, która pod nazwą Down Blend oferuje mieszankę puchu oraz włókien syntetycznych ze swoich serii Gold, Silver i Black.

STANDARDY ETYCZNE I ŚRODOWISKOWE
Na koniec kwestia, na którą być może ciągle zwracamy zbyt mało uwagi – chodzi o informacje o źródłach pozyskiwania puchu. Co ciekawe, globalne standardy, którymi tak chętnie chwalą się firmy, są znacznie mniej rygorystyczne od tych stosowanych już od wielu lat przez polskich hodowców (swoją drogą pozyskujących najlepszej jakości puch gęsi na świecie). W tej kwestii nie mamy się czego wstydzić, jednak nadal słabo wygląda nasza świadomość konsumencka. Według danych jednego z polskich producentów odzieży puchowej, informacja o odpowiednich certyfikatach nie jest dla nas sprawą priorytetową, w przeciwieństwie do klientów z wysoko rozwiniętych państw na Zachodzie, którzy praktycznie nie kupią produktu bez gwarantowanego źródła dostawy surowca. Certyfikaty są wydawane hodowcom, którzy stosują transparentne procedury hodowli, pozyskują puch zgodnie z etycznymi zasadami i poddają się monitoringowi odpowiednich organizacji.

 BLACK DIAMOND COLD FORGE HOODY

Kurtka Cold Forge Hoody stanowi dobry przykład kierunku, w którym zmierzają projektanci ocieplin bazujących na puchu, pragnący jednak wyeliminować słabe strony naturalnego surowca, zwłaszcza te związanie z oddziaływaniem wilgoci. Kurtka BD wypełniona jest nowatorską ociepliną PrimaLoft Gold Down Blend, która w 70% składa się z impregnowanego puchu gęsiego, a w 30% z włókien PrimaLoft. Dzięki temu oferuje doskonały stosunek ciepła do wagi i możliwości kompresji, a co najważniejsze, zachowuje właściwości termiczne nawet po namoknięciu. Pełne namoknięcie ociepliny to jednak oczywiście sytuacja ekstremalna, ponieważ ochronę przed deszczem bądź mokrym śniegiem zapewnia Pertex Microlight – bardzo trwała, ultralekka tkanina zewnętrzna pokryta impregnacją DWR. Integralny, obszerny kaptur posiada regulację obwodu, ułatwiającą zakładanie go na kask.

Ocieplina: PrimaLoft Gold Down Blend – 70% impregnowany puch gęsi, 30% włókna PrimaLoft • Praktyczne szczegóły: 2 kieszenie boczne, 2 kieszenie wewnętrzne • Technologie: materiał Pertex Microlight z impregnacją DWR, Pertex Quantum • Waga: około 610 g • Cena: 1199 zł